Η Ανίς Κολτζ, «μεγάλη Κυρία της λουξεµβουργιανής λογοτεχνίας», όπως συχνά την αποκαλούν, διατρανώνει μέσα από την ποιητική διαδρομή της, η οποία καλύπτει επτά ολόκληρες δεκαετίες, την πίστη της στην οικουμενική διάσταση της ποίησης και της ανθρώπινης συνθήκης. Οι  αναγνώστες έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν, μέσα από την παρούσα ανθολόγηση, μια σπουδαία ποιήτρια που μεταφράζεται για πρώτη φορά στη γλώσσα μας και ένα έργο που εκπέμπει ανόθευτη ομορφιά.​

​

​

​

Επίμετρο

Επηρεασμένη από τα κινήματα της εποχής της, η Koltz ακολούθησε τον δρόμο άλλων μεγάλων σύγχρονων ποιητών που κάθε άλλο παρά αποξενωμένοι ήταν από το περιβάλλον τους και από τα ευρύτερα καλλιτεχνικά και κοινωνικά δρώμενα. Η ποίηση για την Koltz δεν ήταν απλώς η τέχνη της σιωπής και του βαθύτατου συλλογισμού -όπως ίσως αφήνει να φανεί στα ποιήματά της- αλλά και μια συνεισφορά στα πολιτιστικό γίγνεσθαι της εποχής της και του τόπου της.

 

Είναι χαρακτηριστικό των περισσοτέρων εκδόσεων των συλλογών της, ειδικά αυτών του εκδοτικού οίκου Phi - Λουξεμβούργο, η εικονογράφησή τους από εικαστικούς του κύκλου της. Βιβλία της έχουν εικονογραφήσει ο HAP Grieshaber, η Anna Recker, ο Marc Pessin, και ο Joseph Probst. Τα ποιήματά της ενέπνευσαν την έκδοση βιβλίων με εικαστικές συλλογές, με σπουδαιότερη αυτή του Roger Bertemes. Τέλος, με την ίδια έννοια, ποιήματά της ενέπνευσαν συνθέτες όπως η Lou Koster, ο Camille Kerger, η Albena Petrovic-Vratchanska, και ο Pierre Even.

​

Οι εικονογραφήσεις των συλλογών της, δεν είχαν προφανώς στόχο να αναπαραστήσουν αυτό που περιγράφει το κείμενο που συνοδεύουν, δεν συμπλήρωναν το κείμενο προτείνοντας μια αναδιατύπωσή του μέσα από την άμεση οπτική πραγματικότητα της εικαστικής φόρμας. Αντίθετα, είχαν την έννοια της παράθεσης εικόνων εμπνευσμένων από τα ποιήματα, που όπως και στη περίπτωση της συνεργασίας Eluard και Picasso, η ζωγραφική δημιουργία ωθείται από την ποίηση, αλλά η έμπνευση και έκφρασή της είναι σχεδόν αυτόνομες απ’ αυτήν.  Αυτή είναι και η έννοια της εικονογράφησης της παρούσας έκδοσης. Ο Στέφανος Ρόκος εφευρίσκει διαφορετικά μέσα για να ανταποκριθεί στη πρόκληση της αφήγησης, των ιδεών. Οι εικόνες του όμως είναι οργανωμένες σαν ποιήματα. Παρουσιάζουν σκηνές συμπυκνωμένες με μια σειρά από αντικείμενα συμβολικής αξίας. 

​

Εδώ η  θεωρία του Lessing δεν επαληθεύεται. Στην προκειμένη περίπτωση, η ποίηση δεν πλεονεκτεί ως προς το ότι μπορεί να αποδώσει σκηνές με διάρκεια, ενώ η ζωγραφική δεν αναπαριστά μια συγκεκριμένη στιγμή ή μια σκηνή χωρίς δράση. Η Koltz είναι λιτή στη γραφή, παραθέτοντας στιγμές και συμπυκνωμένες ιδέες,  ενώ ο Ρόκος αρέσκεται να συνδυάζει στις συνθέσεις του λεπτομέρειες και σκηνές που προφανώς δεν μπορεί να συμβαίνουν σε μία και μόνο στιγμή.  Ενίοτε, εσκεμμένα, οι πίνακες του περιέχουν διακοσμητικά στοιχεία που χρησιμοποιούνται ως φόντο για να κάνουν ακόμη πιο δυνατή την εικαστική εμπειρία σ’ αυτόν που καταφέρνει να αποκρυπτογραφήσει την αφήγηση.

Το δίδυμο Koltz - Ρόκος παραπέμπει περισσότερο στη ρήση του Οράτιου «όπως η ποίηση έτσι και η ζωγραφική», αν όχι στην αναστροφή της «όπως η ζωγραφική έτσι και η ποίηση». Η Koltz παρουσιάζει στιγμές και ο Ρόκος αφήγηση. Η ποίηση της Koltz είναι σιωπηλή, ενώ η ζωγραφική του Ρόκου είναι ομιλητική. Αυτή η ανατροπή δεν είναι επανάσταση, ούτε μοντερνισμός. Είναι απλώς απόρροια του τρόπου έκφρασης των δύο καλλιτεχνών. Από την μία η Koltz, σταθερή στη μινιμαλιστική έκφραση, έχει κατά καιρούς επιλέξει ακόμη και να σιωπήσει λογοτεχνικά, εκδίδοντας φωτογραφικές συλλογές, παραφράζοντας την ρήση του  Matisse «αυτός που θέλει να αφιερωθεί στη ζωγραφική πρέπει να σιωπά», προς χάριν της φωτογραφίας φυσικά. Από την άλλη η ζωγραφική του Ρόκου κάθε άλλο μοιάζει με σιωπηλή ποίηση. Ο ίδιος έχει δηλώσει άλλωστε «με ενδιαφέρει καίρια η σχοινοτενής αφηγηματικότητα στη συνάντησή της με την υπαινικτική αφαιρετικότητα, με θέλγει ο πεζός λόγος που τρέπεται σε ποίηση».

​

Πιστεύω ότι ο Ρόκος ανέπτυξε ιδανικά ένα δημιουργικό διάλογο με τη ποίηση της Koltz σε ένα βιβλίο στα Ελληνικά που ανταποκρίνεται στην προσωπικότητα της Koltz, σπουδαίας Ευρωπαίας ποιήτριας και γυναίκας, η οποία συνδέθηκε με την Ελλάδα. Κλείνοντας, θα ήθελα να ευχαριστήσω από καρδιάς την Μαρία Παπαδήμα που υπήρξε η ψυχή του έργου και τη Λίζα Σιόλα που συστηματικά και με επιμονή έκανε πραγματικότητα την έκδοση αυτή.

​

Νίκος Ζόμπολας, Ιούλιος 2022